گل سرخ

به فارسی انواع آن را گل سرخ و نوع خیلی معطر آن را گل محمدی گویند.

مشخصات

گل سرخ درختچه‌ای است کوچک با شاخه‌های گل دهنده خمیده، تیغدار، درشت و ریز. تیغ‌های آن مسطح خمیده و به شکل داس است و با تبغ‌های ریز آن غده‌ای همراه است. میوه آن گرد یا تخم مرغی به طول 5/1 ساتتی‌متر می‌باشد که در داخل برجستگی کوزه‌ای شکل زیر گلبرگها قرار دارد. گل سرخ عبارت از گلیرگ های خشک شدهُ روز اگالیکا از تیره روزاسه می‌باشد که قبل از باز شدن گلها، آنها را جمع آوری می‌کنند.

ترکیبات شیمیایی

در گلبرگ‌ها و غنچه‌های گل سرخ که در طب سنتی مستعمل است مقداری تانن و یک مادهٌ رنگی و کمی اسانس و مواد چرب و گالیک‌اسید یافت می‌شود. گل سرخ دارای تانن، اسیدگالیک و یک رامنوزید متبلور زرد رنگ (کورسیترین) است که در اثر هیدرولیز تولید کورستین و رامنوز می‌کند. اسانس آن جسمی است فرار و آن را از گل های تازه به روش تقطیر به‌دست می‌آورند.

گل سرخ را به ‌عنوان داروی قابض ملایم به کار می‌برند. میوه‌های روزاکانینا و سایر گونه های دیگر گل سرخ را به‌ عنوان

منابع بسیار غنی ویتامین سی به کار می‌برند.

خواص و کاربرد

از نظر طبیعت مرکب القوی است ولی عده‌ای آن را سرد و خشک می‌دانند. مقوی و فرح آور است. گلبرگ‌ها و غنچه تازه آن مسهل است و مسکن صفرا و بلغم رقیق ولی خشک شده آن قابض است. گل سرخ قابض، ملايم مقوی، نیرو بخش، دافع اختلال قاعدگی و نافع معده و اسهال مزمن است و همچنین دم‌کرده آن برای آنژین، ورم حنجره، دهان و گلو مفید است.

شربت سل را می‌توان بدین طربق درست کرد که در یک چهارم لیتر آب جوش 100 گرم گلبرگ گل سرخ را ریخته 24 ساعت دم بکشد بعد آن را صاف کرده ۱۵۰ گرم عسل به آن اضافه کنید و در آتش ملایمی بگذارید و بهم بزنید تا سفت شود و این شربت برای آنژین خوب است.

از ترکیب گل سرخ شکر و گلاب گلقتد درست می‌کنند. گلاب را از گل درست می‌کنند و برای نرمی پوست و شستشوی چشم موثر است و اگر برگ های گل سرخ را شب بر چشم بسته، بخوابند بر قوت چشم می‌افزاید.

در کتاب تقطیر می‌گوید: گلاب فعالیتهای مغزی را زیاد و تحریک می‌نماید و اعصاب را تسکین می‌دهد و پای سرد را گرم و سرماخوردگی را دفع می‌کند.

پانزده گرم گلبرگ گل سرخ در یک لیتر آب‌جوش دم کنند و روزی سه فنجان از آن را قبل از غذا به آنهایی که مزاجاً ضعیف هستند تجویز کنند که از ترشحات زائد جلوگیری می‌کند.

گل سرخ (محمدی) خاصیت مسهلی دارد و اگر آن را در آب زرد پثیر دم کنند مسهل کاملی خواهد بود.

کسانی که اسهال مزمن دارند اگر مرکب پانزده تا سی گرم گلبرگ گل سرخ (محمدی) را در یک لیتر آب‌جوش دم‌کرده مصرف نمایند شفا خواهند یافت. از گل سرخ گلاب می‌گیرند. گلاب برای شستشوی پوست و نرم و لطیف کردن آن و همچنین شستشوی چشم بسیار مفید است.

کسانی که میتلا به آنزین، ورم حنجره، دهان و گلو شده‌اند باید سی گرم گلبرگ گل محمدی را در یک لیتر آب پنج دقیقه بجوشانند و پنج دقیقه دم کنند و با آن غرغره نمایند.

در قدیم مدت زمان درازی کسانی را که مبتلا به سل ریوی شده و از ریه آنها خونریزی می‌شده معجونی می‌دادند که از گل سرخ خشک، شکر و گلاب ترکیب شده وبه‌ نام گلقند معروف بود اعتقاد داشتند که اين معجون سل ریوی را معالجه می‌کند.

گلبرگ تازه گل سرخ را اگر روی چشمان خود بگذارید به چشمان شما قوت می‌دهد. کسانی که به قوت چشم خود علاقه دارند گلبرگهای تازه گل سرخ را روی چشمان خود گذاشته و با دستمال ببندند و بخوابند و صیح باز کنند اثر بسیار مفید خواهد داشت.

آب مقطر گل سرخ

شآب مقطر اين گیاه در ایران از تقطیر و در سایرکشورها، از طریق حل کردن اسانس در آب مقطره به‌دست می‌آید. اسانس آن از تقطیر گلهای تازه روزاداماستا از تیرة گل سرخ به ‌دست می‌آید. مادهٌ اصلی اين اسانس. ژرانیول و سیترونلول می‌باشد، نیز دارای ژرانیل استات که استر آن است، می‌باشد. اسانس آن به نسبت وسیعی در تهیهٌ عطریات و قرص‌ها و پمادها به‌عنوان خوشبو کننده مصرف می‌شود و به‌صورت گلاب به‌عنوان تقوبت کتنده قلب و تهیه شربت مصرف می‌شود.

دائره المعارف بزرگ طب اسلامی – گیاهان دارویی – آیت الله مصطفی نورانی